สสส. สานพลังเครือข่ายงดเหล้า ชู “ต.ร่องเคาะ” ต้นแบบสร้างระบบนิเวศสังคมปลอดภัย ยกระดับจากเปลี่ยนค่านิยมการดื่ม เพิ่มปรับสภาพแวดล้อม-เปลี่ยนพฤติกรรมแบบครบวงจร คนในพื้นที่หนุนตั้งกฎ-มาตรการชุมชน เลี้ยงเหล้างานศพ ปรับ 2,000 บาท ชวนร้านค้าสีขาวงดขายเหล้า สร้างครอบครัวต้นแบบ ปลูกฝังแนวคิดตั้งแต่วัยเด็ก สร้างชุมชนสุขทุกด้านอย่างยั่งยืน
เมื่อเวลา 13.00 น. วันที่ 5 ก.ย. 2568 ที่วัดดอนแก้ว ต.ร่องเคาะ อ.วังเหนือ จ.ลำปาง นายวิเชษฐ์ พิชัยรัตน์ กรรมการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เปิดเผยภายหลังลงพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้ เยี่ยมชมการทำงานงดเหล้าลดปัจจัยเสี่ยงภายใต้วิถีชีวิตคนร่องเคาะว่า สสส. สนับสนุนการขับเคลื่อนของประชาคมงดเหล้า จ.ลำปาง มาตั้งแต่ปี 2553 โดยเฉพาะ ต.ร่องเคาะ เป็นพื้นที่ต้นแบบที่พิสูจน์พลังชุมชนในการสร้างระบบนิเวศสังคมที่เข้มแข็งและต่อเนื่อง สามารถเปลี่ยนค่านิยมและพฤติกรรมการดื่มได้จริง ผ่านมาตรการชุมชน 1.งานบุญ งานศพปลอดเหล้า100% 2.ร้านค้าสีขาวกว่า 30 ร้าน ทั้งเลิกขายน้ำเมาเด็ดขาดและงดขายในช่วงเข้าพรรษา 3.หลักสูตรบูรณาการงดเหล้าและลดอุบัติเหตุในโรงเรียน 4.ครอบครัวต้นแบบในโรงเรียนและชุมชน 73 ครอบครัว โดยเทศกาลเข้าพรรษาปีนี้ มีผู้เข้าร่วมงดเหล้า 2,069 คน ซึ่งช่วยลดจำนวนนักดื่ม และลดการเจ็บป่วยจากโรคตับที่มีสาเหตุสำคัญจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ ทั้งนี้ สสส. ได้ขยายผลไปยัง ต.ทุ่งฮั้ว และขยายผลนโยบายในระดับ อ.วังเหนือ บูรณาการการแก้ปัญหาทั้งด้านสิ่งแวดล้อมป่าชุมชน ความมั่นคงทางอาหาร ทั้งนี้ การใช้มาตรการชุมชน จะต้องผ่าน การเห็นชอบและการรับฟังความเห็นของประชาชนในพื้นที่ ที่สำคัญผู้นำชุมชนท้องถิ่นของตำบลต้องให้ความสำคัญร่วมขับเคลื่อนการพัฒนาพื้นที่อย่างต่อเนื่อง
พระครูวิสุทธิ์พัฒนโกวิท เจ้าคณะตำบลวังเหนือ เขต 2 กล่าวว่า ต.ร่องเคาะ ใช้ศาสนพิธีเป็นพลังขับเคลื่อนงานสังคม โดยเฉพาะการรณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษาและการจัดงานบุญงานศพปลอดเหล้า ถือเป็นการสร้างบรรทัดฐานใหม่ให้กับชุมชนไทย ที่พยายามผูกโยงการเลิกเหล้าเข้ากับหลักธรรมะและบุญกุศล ทำให้การงดเหล้าไม่ใช่เพียงเรื่องส่วนบุคคล แต่กลายเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิบัติธรรมและการทำบุญร่วมกันของชุมชน โดยพระสงฆ์ได้หน้าที่เป็นผู้สื่อสารทางศีลธรรม เทศนาเตือนและชี้นำญาติโยมในกิจกรรมงานบุญประเพณีต่างๆ ทำให้เกิดมาตรการงดเหล้าในงานบุญ งานประเพณีในพื้นที่ ต.ร่องเคาะ จนได้รับการยอมรับมากขึ้น และกลายเป็นพลังร่วมในการสร้างสังคมที่ดี แบบปลอดเหล้าให้เข้มแข็งยิ่งขึ้น
นายทศพล จักรบุญมา นายอำเภอวังเหนือ จ.ลำปาง กล่าวว่า การรณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษาใน อ.วังเหนือ ไม่ได้มุ่งเป้าเพียงลดการดื่มสุรา แต่ได้ยกระดับการทำงานเป็นการสร้างระบบนิเวศทางสังคมที่ปลอดภัยและเข้มแข็ง ตนในฐานะนายอำเภอได้ร่วมกับทุกภาคส่วน ทั้ง วัด โรงเรียน ตำรวจ อสม. และผู้นำชุมชน ใช้กลไก “5 ให้”คือ ให้แบบอย่างที่ดี, ให้ธรรมะและความรู้, ให้กำลังใจ, ให้ความปลอดภัย, ให้ความร่วมมือ เพื่อสร้างพลังชุมชนที่เข้มแข็ง ใช้งานเข้าพรรษาเป็นจุดเริ่มต้น เชื่อมโยงนโยบาย และใช้พลัง “บวร” บ้าน-วัด-โรงเรียน-ชุมชน สร้างการมีส่วนร่วมทุกภาคส่วน
ซึ่งการขับเคลื่อนการแก้ปัญหาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยผสานความร่วมมือจากภาครัฐ ภาควิชาการ และภาคประชาสังคม ผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) โดยมุ่งทำงานครบ 3 ระดับ คือ 1.ป้องกันเยาวชน (ต้นน้ำ) 2.สร้างสภาพแวดล้อมปลอดเหล้า (กลางน้ำ) 3.บำบัดฟื้นฟูผู้ดื่ม (ปลายน้ำ)
“อ.วังเหนือ ประสบความสำเร็จในการขับเคลื่อนการสร้างระบบนิเวศสังคม ผลจากการดำเนินงาน คือ ประชาชนมีสุขภาพดีขึ้น ครอบครัวอบอุ่นมากขึ้น อุบัติเหตุลดลง เศรษฐกิจครัวเรือนดีขึ้น และที่สำคัญคือเกิดความร่วมมือร่วมใจทั้งอำเภอ ทำให้ ปี 2568 อ.วังเหนือ ได้รับรางวัลอำเภอที่ไม่มีผู้บาดเจ็บจากอุบัติเหตุทางถนนในช่วงเทศกาลปีใหม่-สงกรานต์ จากคณะกรรมการศูนย์อำนวยการความปลอดภัยทางถนนจังหวัดลำปาง (ศปถ.จังหวัด) สะท้อนความสำเร็จของการลดปัจจัยเสี่ยงและสร้างชุมชนสุขทุกด้านอย่างยั่งยืน” นายอำเภอวังเหนือ กล่าว
นางนงเยาว์ ประชุมชิต รองนายกองค์การบริหารส่วนตําบลร่องเคาะ กล่าวว่า อบต.ร่องเคาะ ทำหน้าที่เป็นกลไกกลางในการกำหนดกติกาและนโยบายสาธารณะ โดยร่วมกับกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และภาคีเครือข่ายในพื้นที่ เพื่อสร้างความเข้มแข็งของชุมชนอย่างยั่งยืน โดยได้เปิดเวทีประชาคมหารือร่วมกับชาวบ้าน ออกเป็น “ระเบียบตำบลร่องเคาะว่าด้วยการรักษาความสงบเรียบร้อยและสร้างความเข้มแข็งในชุมชน พ.ศ. 2553 (มีการแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2564)” ถือเป็น “มาตรการชุมชน” ที่ทุกคนร่วมกันยอมรับและปฏิบัติ เช่น กำหนดให้ลดเหล้าหลังเลิกงานในช่วงเข้าพรรษา, จัดงานศพและงานบุญประเพณีปลอดเหล้า, งดเลี้ยงอาหารดิบในงานชุมชน หากฝ่าฝืนมีบทลงโทษเป็นการปรับเงินเจ้าภาพงาน เช่น เลี้ยงเหล้าในงานศพปรับ 2,000 บาท และงดให้บริการสาธารณะจากท้องถิ่น
นายชาญ อุทธิยะ ประชาคมงดเหล้า จ.ลำปาง กล่าวว่า ได้เริ่มขับเคลื่อนงานงดเหล้าร่วมกับ สสส. เมื่อปี 2548 โดยเริ่มจากรณรงค์งดเหล้าเข้าพรรษาและขยายผลงานศพปลอดเหล้า ลดรายจ่าย ไม่มีอบายมุข สามารถขยายผลเป็น “นโยบายในระดับจังหวัดลำปางงานศพปลอดเหล้า” มีการลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือโครงการงดเหล้าในงานศพและการพนัน เพื่อให้ทุกอำเภอ มีอย่างน้อย 1 ตำบลนำร่องให้เกิดงานงดเหล้าเข้าพรรษา งานศพปลอดเหล้า ผ่านแกนนำในระดับอำเภอทั้ง 13 อำเภอใน จ.ลำปาง และขยายผลไปยัง 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนและพื้นที่อื่นๆ
“หนึ่งในความภาคภูมิใจคือ การยกย่อง ‘คนหัวใจเพชร’ เช่น นายนนท์ โตนะโพธิ์ หรือ ‘ลุงนนท์’ ผู้เลิกเหล้าตลอดชีวิต และนำพลังใจไปสร้างป่าชุมชน จนกลายเป็น ‘ตลาดสดธรรมชาติ’ แหล่งอาหารและพื้นที่ทำกินของชุมชน และผู้ประกอบการร้านค้าสีขาวปลอดเหล้า อย่างนายดิเรก สุริยวงศ์ ช่วยเสริมความปลอดภัยและสร้างมาตรฐานใหม่ให้กับสังคม พร้อมด้วยนางกาญจนา คำพา ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ร่องเคาะ ย้ายไปเป็นผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ทุ่งฮั้ว ได้ขยายแนวคิดรณรงค์งดเหล้าในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบรรจุหลักสูตรการป้องกันแอลกอฮอล์สำหรับเด็กประถมวัยและสร้างครอบครัวต้นแบบงดเหล้าอย่างเป็นรูปธรรม 45 ครอบครัว ทั้งหมดนี้สะท้อนการดำเนินงานแบบมองชุมชนเป็นองค์รวม การแก้ไขปัญหาน้ำเมาต้องเข้าใจทั้งระดับปัจเจกจนถึงสภาพแวดล้อมจึงจะได้ผลอย่างยั่งยืน” นายชาญ กล่าว
